خاکشیر یکی از گیاهان دارویی و خوراکی است که مصرف بالایی دارد. این گیاه در طب سنتی نیز توصیه شده است. به همین دلیل افراد زیادی تمایل دارند از این گیاه استفاده کنند.
در این مطلب قصد داریم درباره خاکشیر صحبت کنیم و همه اطلاعات لازم در مورد آن را در اختیار شما قرار دهیم، پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
خاکشیر گیاهی است که در زبان عامیانه به آن خاکشی گفته میشود. از دیگر نامهای آن میتوان به شفترک نیز اشاره کرد.
خاکشیر با نام علمی« Descurainia Sophia» شناخته میشود و نام عمومی آن Flixweed است.
خاکشیر گیاهی از تیرهی شببویان یک یا دو
ساله است. این گیاه عموما در کوهستانها و دشتها رشد میکند. این گیاه
حاوی تخمهایی به رنگهای قهوهای و قرمز است. این تخمها ریز و دراز
هستند و نوع قرمز آن طعم نسبتا تلخی دارد.
این گیاه ساقهای بلند دارد که طول آن به یک متر نیز میرسد. در بالای گیاه
کرکی به چشم نمیخورد، در حالی که پایین ساقه خاکشیر مقدار زیادی کرک
دارد.
گیاه خاکشیر از قسمت بالایی ساقه انشعاباتی دارد و گلهایی به رنگ زرد روشن در آن دیده میشوند. تخمهای این گیاه طبع سردی دارند و به همین دلیل بیشتر افراد در فصل تابستان از خاکشیر استفاده میکنند تا به گرمازدگی دچار نشوند. به همین شکل افرادی که طبع سرد دارند نباید در مصرفش زیادهروی کنند.
با آن که بسیاری از افراد با شنیدن نام خاکشیر به یاد گرمای تابستان و شربت خاکشیر میافتند، اما این گیاه فوقالعاده، خواص زیادی دارد که از جمله آنها میتوان به خواص دارویی بینظیر اشاره کرد. در ادامه آنها را توضیح خواهیم داد.
بسیاری از افراد در فصل تابستان احساس تشنگی بیشتری دارند. به همین دلیل دنبال نوشیدنیهایی هستند که با خوردن آن بتوانند تشنگی خود را رفع کنند و کمتر تشنه شوند.
شربت خاکشیر با آبلیمو یکی از این نوشیدنیها است. دانههای خاکشیر با حبس کردن آب درون خود میتوانند آب مورد نیاز بدن را به صورت کامل تامین کنند.
خاکشی (نام عمومی: Flixweed / نام علمی: Descurainia sophia)، که با نام خاکشیر نیز شناخته میشود، گیاهی یکساله یا دو ساله و از تیره شببویان است.
خاکشی در دشت و کوهستان میروید و بلندی ساقه آن تا یک متر نیز میرسد. پایین آن کرکدار و بالای آن بدون کرک است. تخم این گیاه همان خاکشیر است، که ریز و کمی دراز است، و معمولاً به دو رنگ قرمز با طعم کمی تلخ و قرمز تیره وجود دارد.
خاکشی دارای تعدادی اسید چرب، مانند اسید لینوئیک، اسید لینولنیک، اسید اولئیک، اسید پالمتیک و اسید استئاریک است. همچنین که در آن اسانس روغن فرّاری وجود دارد که دارای مواد بنزیل و ایزوسیانات است.
در صورتی که خاکشی در باغها به صورت خودرو سبز شده باشد، علف هرز محسوب شده و ریشهکن میشود. ضمن اینکه دام هم علاقهای به این گیاه ندارد، و این یعنی خاکشی از علوفه دامی به حساب نمیآید.
صادرات خاکشیر ایران در سال ۲۰۱۸، حدود ۴٫۵ میلیون دلار و به مقاصد عمده شامل کشورهای پاکستان، امارات متحده عربی، عراق، آلمان، هند، اتریش و فرانسه بودهاست.
این گیاه به دلیل خواص بیشمار خود در درمان و پیشگیری از بیماریها، همواره مورد توجه پزشکان و افراد مختلف بوده است. برخی از خواص خاکشیر عبارتست از:
خاکشیر به دلیل داشتن موسیلاژها، میتواند به حفظ رطوبت بدن کمک کند. موسیلاژها موادی ژلهای هستند که توانایی بالایی در جذب و نگهداری آب دارند. زمانی که خاکشیر در آب خیسانده میشود، این موسیلاژها آب را جذب کرده و حجیم میشوند. مصرف این محلول میتواند به حفظ آب بدن و جلوگیری از کمآبی کمک کند.
خاکشیر دارای خاصیت خنککنندگی است که میتواند به کاهش دمای بدن و تسکین عطش کمک کند. مصرف خاکشیر در روزهای گرم تابستان میتواند به خنک شدن بدن و رفع احساس گرما و تشنگی کمک کند. این خاصیت به ویژه در مناطق گرم و خشک که خطر کمآبی بدن بیشتر است، اهمیت دارد.
خاکشیر به دلیل داشتن موسیلاژها و فیبرهای محلول، به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک میکند. این موسیلاژها با ایجاد یک لایه محافظتی در سطح داخلی معده و روده، به کاهش تحریکات و التهابات گوارشی کمک میکنند؛ همچنین، فیبرهای محلول موجود در خاکشیر باعث افزایش حجم مدفوع و تسهیل حرکت آن در رودهها میشود، که این امر به پیشگیری و درمان یبوست کمک میکند. خاکشیر همچنین میتواند در کاهش علائم سوء هاضمه و نفخ نیز موثر باشد.
خاکشیر به دلیل داشتن موسیلاژها، میتواند به عنوان یک مرطوبکننده طبیعی برای پوست سر عمل کند و از خشکی و ایجاد شوره جلوگیری کند؛ همچنین، خواص ضد التهابی و ضد قارچی خاکشیر میتواند به کاهش التهابهای پوست سر و مبارزه با عفونتهای قارچی کمک کرده و در نتیجه شوره سر را کاهش دهد. برای استفاده، میتوانید خاکشیر را در آب خیسانده و محلول آن را به پوست سر بمالید و پس از مدتی شستشو دهید.
موسیلاژهای موجود در خاکشیر دارای خواص ضد التهابی و تسکیندهنده هستند که میتوانند در کاهش التهابات داخلی و خارجی بدن مؤثر باشند. این خاصیتها به ویژه در کاهش التهابات معده و روده، همچنین در تسکین التهابهای پوستی کاربرد دارند. استفاده موضعی از خمیر خاکشیر بر روی زخمها و نواحی ملتهب پوست میتواند به کاهش التهاب و تسریع فرآیند بهبودی کمک کند.
تحقیقات نشان داده است که مصرف خاکشیر میتواند در کنترل سطح قند خون نقش داشته باشد. خاکشیر حاوی ترکیباتی است که به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش جذب قند در رودهها کمک میکنند. این خاصیتها باعث میشوند که خاکشیر به عنوان یک مکمل طبیعی برای بیماران دیابتی مفید باشد. مصرف منظم خاکشیر میتواند به تثبیت سطح قند خون و کاهش نوسانات آن کمک کند.
خاکشیر به دلیل دارا بودن فلاونوئیدها و سایر ترکیبات آنتیاکسیدانی، میتواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. آنتیاکسیدانها با مبارزه با رادیکالهای آزاد و کاهش استرس اکسیداتیو، از سلولهای بدن در برابر آسیبهای مختلف محافظت میکنند. این امر میتواند به کاهش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن و عفونی کمک کند. مصرف منظم خاکشیر میتواند به افزایش مقاومت بدن در برابر عوامل بیماریزا و بهبود کلی سلامت ایمنی کمک کند.
خاکشیر با خاصیت ادرارآوری خود میتواند به تصفیه و سمزدایی بدن کمک کند. این خاصیت به دفع سموم و مواد زائد از بدن کمک میکند و عملکرد کلیهها و کبد را بهبود میبخشد. مصرف خاکشیر به ویژه در مواقعی که بدن به سمزدایی نیاز دارد، مانند پس از مصرف داروهای شیمیایی یا پس از بیماریهای عفونی، میتواند بسیار مفید باشد. خاکشیر با افزایش حجم ادرار به دفع مواد زائد و سموم از بدن کمک میکند و باعث بهبود عملکرد کلیهها میشود.
خاکشیر به عنوان یک ملین طبیعی و دارای فیبر، میتواند به کاهش وزن کمک کند. فیبر موجود در خاکشیر باعث افزایش احساس سیری میشود و از این رو میتواند به کنترل اشتها کمک کند. مصرف خاکشیر قبل از وعدههای غذایی میتواند به کاهش مصرف کالری و بهبود متابولیسم بدن کمک کند؛ همچنین، خاکشیر با بهبود حرکات روده و تسهیل دفع مواد زائد، به کاهش وزن و حفظ تناسب اندام کمک میکند.
خاکشیر دارای ترکیباتی است که میتوانند به افزایش سطح انرژی و استقامت بدن کمک کنند. مصرف منظم خاکشیر میتواند به بهبود عملکرد بدن در فعالیتهای روزانه و افزایش توان جنسی کمک کند. این گیاه با بهبود گردش خون و تامین مواد مغذی لازم برای بدن، نقش مهمی در افزایش انرژی و قدرت جسمی دارد.
خاکشیر به دلیل خاصیت تصفیهکنندگی خود میتواند به بهبود عملکرد کبد و کاهش چربیهای مضر در آن کمک کند. مصرف منظم خاکشیر به پاکسازی کبد و پیشگیری از بیماریهای کبدی از جمله کبد چرب کمک میکند. خاصیت آنتیاکسیدانی خاکشیر نیز به کاهش استرس اکسیداتیو در کبد کمک میکند و عملکرد سلولهای کبدی را بهبود میبخشد.
خاکشیر دارای خواص آنتیاکسیدانی و ضد التهابی است که میتواند به کاهش فشار خون کمک کند. مصرف منظم خاکشیر به بهبود جریان خون و کاهش التهابات دیوارههای عروقی کمک میکند. همچنین، خاکشیر با کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL)، به حفظ سلامت قلب و عروق کمک میکند. این خاصیتها باعث میشوند که خاکشیر به عنوان یک مکمل طبیعی در مدیریت فشار خون بالا مؤثر باشد.
خاکشیر به دلیل داشتن موسیلاژها و ترکیبات آنتیاکسیدانی میتواند به حفظ سلامت پوست کمک کند. این ترکیبات با مرطوب نگه داشتن پوست و کاهش التهابات پوستی، به حفظ نرمی و لطافت پوست کمک میکنند. مصرف خاکشیر به صورت موضعی میتواند در درمان جوشها، آکنهها و زخمهای پوستی مؤثر باشد. همچنین، مصرف خوراکی خاکشیر به بهبود کلی سلامت پوست کمک میکند و از پیری زودرس جلوگیری میکند.
خاکشیر به دلیل دارا بودن ترکیبات فعال میتواند به بهبود عملکرد غده تیروئید کمک کند. مصرف خاکشیر به تنظیم ترشح هورمونهای تیروئیدی و بهبود متابولیسم بدن کمک میکند. این خاصیتها باعث میشوند که خاکشیر به عنوان یک مکمل طبیعی در مدیریت کمکاری تیروئید مؤثر باشد. با این حال، مصرف خاکشیر برای بیماران تیروئیدی باید با مشورت پزشک صورت گیرد.
خاکشیر با داشتن موسیلاژها و فیبرهای محلول میتواند به درمان دل درد و اسهال کمک کند. این ترکیبات با ایجاد یک لایه محافظ در دیوارههای معده و روده، به کاهش التهابات و تسکین دل درد کمک میکنند. مصرف خاکشیر به تنظیم حرکات روده و بهبود فرآیند هضم کمک میکند و میتواند به درمان اسهال کمک کند.
خاکشیر میتواند به پیشگیری و درمان سنگ صفرا کمک کند. مصرف منظم خاکشیر به تصفیه و سمزدایی بدن کمک میکند و به کاهش تشکیل سنگهای صفراوی کمک میکند؛ همچنین، خاصیت ادرارآوری خاکشیر به دفع مواد زائد از بدن و بهبود عملکرد کلیهها و کبد کمک میکند که این امر میتواند به پیشگیری از تشکیل سنگ صفرا کمک کند.
خاکشیر به دلیل داشتن ترکیبات ضد التهابی میتواند به کاهش درد استخوان و مفاصل کمک کند. مصرف منظم خاکشیر به کاهش التهابات مفصلی و تسکین دردهای ناشی از آرتریت و سایر بیماریهای مفصلی کمک میکند. همچنین، مصرف موضعی خمیر خاکشیر بر روی نواحی دردناک میتواند به تسکین فوری درد کمک کند.
خاکشیر به اشکال مختلفی قابل مصرف است. متداولترین روش مصرف آن، خیساندن خاکشیر در آب و نوشیدن آن است؛ همچنین، میتوان خاکشیر را به صورت شربت با آبلیمو و عسل مصرف کرد که علاوه بر طعم مطلوب، خواص بیشتری را نیز به همراه دارد. مصرف خاکشیر به صورت پودر نیز در برخی موارد کاربرد دارد.
خاکشیر به عنوان یک گیاه دارویی پرخاصیت شناخته میشود، اما مصرف زیاد آن نیز میتواند به همراه برخی مضرات و عوارض جانبی باشد. مصرف بیش از حد خاکشیر میتواند باعث مشکلات گوارشی مانند اسهال شود. خاکشیر خاصیت ملین دارد و مصرف زیاد آن ممکن است باعث تسریع حرکات روده و منجر به اسهال و کمآبی بدن شود. برای جلوگیری از این مشکل، توصیه میشود که خاکشیر را به مقدار معتدل مصرف کنید.
برخی افراد ممکن است به خاکشیر حساسیت داشته باشند و مصرف آن میتواند منجر به واکنشهای آلرژیک مانند خارش، قرمزی پوست و یا ورم شود. اگر پس از مصرف خاکشیر هرگونه علامت آلرژیک مشاهده کردید، باید مصرف آن را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید. خاکشیر ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد. به خصوص افرادی که داروهای خاصی برای کنترل بیماریهای مزمن مانند فشار خون، دیابت یا بیماریهای قلبی مصرف میکنند، باید پیش از شروع به مصرف خاکشیر با پزشک خود مشورت کنند.
زنان باردار و شیرده باید در مصرف خاکشیر احتیاط کنند. مصرف زیاد خاکشیر در دوران بارداری ممکن است باعث تحریک انقباضات رحم و در نتیجه خطر سقط جنین یا زایمان زودرس شود. خاکشیر میتواند به کاهش فشار خون کمک کند، اما برای افرادی که به طور طبیعی فشار خون پایینی دارند، مصرف زیاد آن ممکن است منجر به افت شدید فشار خون و عوارضی مانند سرگیجه، ضعف و غش شود. این افراد باید مصرف خاکشیر را با دقت کنترل کرده و از مصرف زیاد آن خودداری کنند.